Bitcoin, matematik tabanlı bir dijital paradır. Banka hesaplarındaki dijital paradan farklıdır. Banka hesaplarındaki parayı kullanabilmek veya transfer edebilmek bankanın onayı gerekir. Bitcoinde ise cüzdan oluşturma ve bitcoin transferi işlemleri matematiksel algoritmalarla onaylanır. Dolayısıyla herhangi bir kurumun onayına ihtiyaç duyulmaz.
Matematik tabanlı olması, bitcoinin sansürlenemez olmasını sağlar. Yani herhangi bir kişi istediği gibi bir bitcoin cüzdanı oluşturabilir ve cüzdanında sakladığı bitcoinleri dilediği kişiye, istediği zaman ve miktarda transfer edebilir. Cüzdan oluşturma ve bitcoin transferi herhangi bir otorite tarafından engellenemez. Bitcoinin bir sahibi veya onu kontrol eden bir merkezi yoktur.
Bitcoin, farklı bir bakış açısıyla dijital altın olarak da düşünülebilir.
Bitcoin’in Ortaya Çıkış Nedeni Nedir?
2009 yılında bitcoin ortaya çıkmadan önce dünyada “emlak balonu” olarak adlandırılan bir ekonomik kriz yaşandı. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere birçok hükümet, ekonomik durgunluğu önlemek için aşırı miktarda para bastı. Başlangıçta bu politika piyasaları canlandırsa da zamanla enflasyonu artırarak ekonominin dengesini bozdu. Ekonomi kötüleşince piyasalar çöktü, şirketler iflas etti ve milyonlarca insan evlerini ve mal varlıklarını kaybetti.
Hükümetlerin kontrolsüz para basarak halkı ekonomik zarara uğratmasına tepki olarak, 2009 yılında Satoshi Nakamoto takma adıyla bilinen bir kişi bitcoini ortaya çıkardı. Amacı, hükümetlerin kontrol ettiği devlet paralarının aksine, keyfi olarak çoğaltılamayan ve enflasyona karşı kendini koruyabilen bir dijital para birimi oluşturmaktı. Bunu sağlamak amacıyla bitcoinin üretilebilecek toplam miktarını 21 milyon adet ile sınırlandırdı ve bundan daha fazla bitcoin üretilmesini imkânsız hale getirdi.
Bitcoinin sahip olduğu bu sınırlı arz, zaman geçtikçe değer kazanmasını sağlar. Çünkü yeni bitcoin üretimi sona erdiğinde, bitcoin almak isteyenler, bitcoinin daha zor bulunur olması nedeniyle daha fazla ödeme yapmak zorunda kalacaktır. Bu değer artışı, temel ekonomik prensip olan “Bir şey ne kadar zor bulunursa, o kadar değerli olur” ilkesine dayanır.
Bitcoin Nasıl Çalışır?
Bitcoinin işleyişi, iki temel mekanizmaya dayanır: yeni bitcoinlerin üretilmesi ve transfer işlemlerinin kaydedilmesi. Tüm işlemler, blok zinciri (blockchain) adı verilen bir bilgisayar dosyasında saklanır. Bu dosya, dünya çapında binlerce bağımsız bilgisayarda depolanır ve isteyen herkes tarafından indirilebilir.
Yeni bitcoinlerin üretimi ve transfer işlemlerinin blok zincire eklenmesi sürecine madencilik denir. Madenciler, yüksek işlem gücüne sahip bilgisayarlarla karmaşık matematiksel problemleri çözerler. Bu hesaplamalar sonucunda yeni bitcoinler üretilir ve transfer işlemleri matematiksel olarak onaylanır.
Evlerde kullandığımız kişisel bilgisayarlar ile herkes madencilik yapabilir, ancak ekonomik olarak mantıklı değildir. Çünkü madencilik, çok fazla elektrik tüketen güçlü bilgisayarlar gerektirir. Bu sebeple evde tek başına madencilik yapmak, çoğunlukla elektrik maliyetini karşılayamadığı için kârlı değildir.
Bu sorunu çözmek için madencilik havuzları adı verilen dijital işbirliği platformları oluşturulmuştur. Farklı bireyler, güçlerini birleştirerek ortaklaşa madencilik yaparlar ve kazançlarını paylaşırlar. Bunun dışında madencilik tesisleri de bulunur. Bunlar, içerisinde binlerce bilgisayar bulunan büyük merkezlerdir ve genellikle elektrik üretim santralleriyle iş birliği yaparak daha düşük maliyetle madencilik yaparlar.
Madencilik sayesinde bitcoinin işleyişi, tüm dünyadaki insanların ortak katkısıyla sağlandığı için bitcoinin kontrolü; tek bir kişinin, kurumun veya devletin elinde değildir.
Bitcoin Neden Bankalar Gibi Merkezi Bir Sistemle Yönetilmiyor?
Madencilik gibi maliyetli ve uğraştırıcı bir sistem yerine, bitcoin işlemleri neden banka gibi bir kuruluş tarafından yönetilmiyor? Eğer sistemin kontrolü banka gibi merkezi bir kuruluşa veya hükümet gibi bir otoriteye verilirse, bu kuruluşlar sınırsız miktarda bitcoin üretebilir, işlemleri keyfi olarak iptal edebilir ve bazı kişilerin bitcoin kullanmasını engelleyebilirler.
Bu durum, bitcoinin en temel özelliği olan merkeziyetsizlik ilkesine aykırıdır. Merkeziyetsizlik, bitcoin verilerinin tek bir merkezde değil, tüm dünyaya yayılmış şekilde saklanmasıdır. Bu özellik, bitcoini geleneksel paralardan farklı kılar ve isteyen herkesin, kimsenin onayına ihtiyaç duymadan yani sansüre uğramadan bitcoin kullanabilmesini sağlar.
Son Söz
Bu yazımda bitcoinin neden ortaya çıktığını ve nasıl çalıştığını olabildiğince kısa tutarak temel düzeyde anlatmaya çalıştım. Daha anlatmak istediğim birçok konu var ve ilerleyen yazılarımda bunlara değineceğim. Umarım bu bilgiler, finansal farkındalık kazanmanıza yardımcı olur ve paranızın enflasyon karşısında değer kaybetmesini önler.
Ben, sınırlı arzı nedeniyle bitcoinin gelecekte değer kazanmaya devam edeceğine inanıyorum. Ancak bitcoinin değerinde zaman zaman büyük dalgalanmalar yaşanabilir. Bu sebeple, ani yükselişlerde ve düşüşlerde panikle alım satım yapmak, eninde sonunda zarar etmenize neden olacaktır. Her zaman kendi araştırmanızı yapın ve duygusal kararlar vermekten kaçının. Başkalarının sözüyle paranıza yön vermeyin.
Faydalı bir hayat dilerim.
Unutmayın
- Bitcoinin nasıl çalıştığını anlamadan yatırım yapmayın ve transfer işlemlerini ve güvenlik risklerini iyi araştırın.
- Yanlış bir işlem yaptığınızda paranızı geri almanın imkânsız olduğunu unutmayın.